Bilindiği gibi namazlar farz, vacib, sünnet ve müstahab kısımlarına ayrılmakta ve ikişer, üçer, dörder rekatlı bulunmaktadır. Bu namazlar daha önce yazdığımız üzere farzlarına, vaciblerine, sünnetlerine ve adâbına riayet edilerek şöyle kılınır:
Sabah Namazları
Sabah namazının iki rekat sünnetini kılmak için: “Niyet ettim bugünkü sabah namazının sünnetini kılmaya,” diye niyet edilir. Hemen eller yukarıya kaldırılıp Allahu Ekber diye tekbir alınır. Ondan sonra eller bağlanır ve “Sübhaneke allahümme ve bihamdike ve tebarekesmüke ve tealâ ceddüke ve lâ ilâhe gayrük,” okunur. Arkasından “Eûzübillâhimineşşeytani´r-racîm Bismillâhirrahmanirrahim” diyerek eûzü besmele çekilip Fatiha sûresi okunur sonra “Amîn” denir ve bir miktar daha Kur´an okunur. [Bir miktardan maksad, en az bir sûre veya en az üç kısa âyet veya üç kısa âyete denk bir âyettir.] Arkasından “Allahu Ekber” deyip rükua varılır. Bu halde en az üç defa “Sübhane Rabbiye´l-Azîm” denir. Sonra semiallahülimen hamideh denilerek ayağa kalkılır. Ayakta Allahümme rabbena ve lekelhamd” denilir. [Rüku ile secde arasındaki doğruluşa (kıyama) kavme denir ki, bu halde eller yanlara salıverilir.] Ondan sonra “Allahu Ekber” diyerek secdeye varılır. Secde halinde de üç defa “Sübhane Rabbiyel´alâ” denir. Sonra “Allahu Ekber” denilerek kalkılır ve dizler üzerine oturulur ve bir tesbih miktarı durulur. Yine “Allahu Ekber” denilerek ikinci secdeye varılır. Bunda da üç defa “Sübhane Rabbiye´l-alâ” denilir. Bununla bir rekat bitmiş olur.
Bu ikinci secde arkasından “Allahu Ekber” denilerek ikinci rekata kalkılır. Tam ayakta iken yalnız besmele çekilir. Fatiha sûresi ve bir miktar daha Kur´an okunur. Birinci rekatta olduğu gibi, rüku ve secde yapılır. İkinci secdeden sonra oturulur ki, buna “Ka´de oturuş” denir. Burada “Ettahiyyatü lillâhî ve Allahümme Salli ve Barik, Rabbena âtinâ” diyerek dualar sonuna kadar okunur. Sonra Esselâmü Aleyküm ve Rahmetullah diyerek sağ tarafa ve yine Esselâmü Aleyküm ve Rahmetullah” diyerek sol tarafa selâm verilir. Böylece iki rekatlı namaz bitmiş olur:
Bütün bu tekbirler, tesbihler ve kıraatlar, yalnız namaz kılanın işitebileceği bir sesle gizlice yapılır.
Namazda erkeklerle kadınların ellerini nasıl kaldıracakları, nasıl bağlayacakları, rüku ile secdede ve ka´delerde nasıl vaziyet alacakları “Namazın sünnetleri ve edebleri” bölümünde bildirilmiştir.
Sabah namazının iki rekat farzına gelince, önce yalnız erkeklere mahsus olmak üzere ikamet getirilir. Sonra “Bugünkü sabah namazının farzına kılmaya” diye niyet edilir. Eller kaldırılarak “Allahu Ekber” diye namaza başlanıp eller bağlanır. Sabah namazının, sünnetinde bildirildiği gibi iki rekat kılınır ve tamamlanmış olur. Yalnız sabah, namazlarının farzlarında Fatiha´dan sonra biraz fazla Kur´an okunması sünnetir. Bu sünnetin en az derecesi kırk âyettir. Bununla beraber üç kısa âyet de okunması caizdir. Vaktin çıkmasından korkulduğu zaman az âyet okunur. Öyle ki, yalnız Fatiha ile veya birkaç âyet ile yetinilir.
Yalnız başına bu sabah namazının farzını kılan kimse, tekbirleri ve “Semiallahu limen hamideh” cümlesini, Fatiha´yı ve ekleyeceği âyetleri aşikâre olarak okuyabilir.
Öğle Namazları
Öğle namazının ilk dört rekat sünnetinin evvelki iki rekatı, tam sabah namazının iki rekat sünneti gibi kılınır. Yalnız bunda niyet “Bugünkü öğle namazının ilk sünnetine” diye yapılır. Bir de bunda ikinci rekattan sonraki oturuş, son oturuş değil, birinci oturuş (ka´de) olduğundan bu oturuşta yalnız “Tahiyyat” okunur. Sonra “Allahu Ekber” deyip ayağa kalkılır. Yalnız Besmele, Fatiha ve bir miktar da Kur´an okunarak yukarıda bildirildiği şekilde, rüku ve secde yapılır. Ondan sonra dördüncü rekat için “Allahu Ekber” denilerek ayağa kalkılır. Bunda da yalnız besmele ile Fatiha ve bir miktar da Kur´an okunarak yine bildirildiği gibi, rüku ve secdelere varılır. Sonra oturulur; bu oturuş son ka´dedir. Bunda da Tahiyyat okunduktan sonra, Salli ve Barik, Rabbenâ âtinâ duaları tamamen okunup, yazdığımız şekilde, iki tarafa selâm verilir. Böylece bu dört rekat sünnet kılınmış olur.
Öğle Namazının Dört Rekat Farzına Gelince: Sünnetten sonra namaza aykırı bir iş yapmadan ayağa kalkılır. İkamet getirilir. O günkü öğle namazını kılmaya niyet edilir. Eller yukarıya kaldırılarak “Allahu Ekber” diye tekbir alınır. İlk iki rekatı sabah namazının iki rekat farzı gibi kılınır. Ancak bu iki rekattan sonraki oturuş, birinci ka´de olduğundan bunda yalnız “Tahiyyat” okunur. Ondan sonra “Allahu Ekber” denilerek üçüncü rekata kalkılır. Yalnız Besmele ile Fatiha okunur. Anlatıldığı gibi rüku ve secdelere varılır. Sonra “Allahu Ekber” diyerek dördüncü rekata kalkılır. Besmele ile yalnız Fatiha sûresi okunarak rüku ve secdelere gidilir. Sonra oturulur. Bu oturuş son ka´dedir. Bunda “Tahiyyat” okunduktan sonra “Salli ve Barik, Rabbenâ âtinâ” duaları okunur ve iki tarafa selâm verilir. Böylece öğlenin farzı bitmiş olur.
Öğlenin farzında okunacak âyetler, sabah namazında okunacak miktardan daha az olur.
Öğlenin Son İki Rekat Sünnetine Gelince: Bu da, “Bugünkü öğle namazının son sünnetini kılmaya” diye niyet edilip tamamen sabah namazının sünneti gibi kılınır. Bu son sünneti dört rekat kılmak müstahabdır. O zaman ya her iki rekatta bir selâm verilir veya dört rekatın sonunda selâm verilir. Dört rekat sonunda selâm verilince, ilk oturuşta yalnız “Rabbenâ âtinâ” duası okunmaz. Üçüncü rekat için tekbir alınarak ayağa kalkınca yine “Sübhaneke” okunur. Sonra bu son iki rekat evvelki iki rekat gibi kılınır.
Yalnız başına namaz kılan kimse, öğle namazının hem sünnetlerinde, hem de farzında kıraati, tekbirleri, tesbih ve tahmidleri gizlice yapar.
İkindi Namazları
İkindi namazının dört rekat sünnetinin her iki rekatı, müstakil (iki rekatlı) namaz gibidir. Onun için bu dört rekatın her iki rekatı (şefî) tamamen sabah namazının iki rekat sünneti gibi kılınır. Şöyle ki: Önce o günkü ikindi namazının sünnetini kılmaya niyet edilir. Bu namazın ilk iki rekatı bildirildiği gibi kılınınca oturulur. Bu oturuş, son oturuş demektir. Bunda “Tahiyyat ve salâvatlar” okunur. Yalnız “Rabbenâ âtinâ” duası okunmaz. Sonra “Allahu Ekber” diyerek üçüncü rekata kalkılır. Sübhaneke ve Eûzü Besmele´den sonra Fatiha ile bir miktar âyet okunarak rükua ve secdelere varılır. Ondan sonra tekbir ile dördüncü rekata kalkılarak yalnız Besmele ile Fatiha ve bir miktar da Kur´an okunur. Sonra yine rüku ve secdelere varılır. Ondan sonra oturulur. Bu son oturuş olduğu için bunda Tahiyyat ile Salâvatlar ve “Rabbenâ âtinâ” okunur ve iki tarafa selâm verilir.
İkindi Namazının Farzına Gelince: Bu da tamamen öğle namazının farzı gibi kılınır. Yalnız niyet değişir. O günkü ikindinin farz namazını kılmaya niyet edilir.
Tek başına namaz kılan kimse, ikindi namazının sünnetini de, farzınıda öğle namazı gibi gizli okuyarak kılar.
Akşam Namazları
Akşam namazının üç rekat farzı, öğle ile ikindi namazlarının ilk üç rekat farzları gibi kılınır. Şöyle ki: O günün akşam namazının farzını kılmaya niyet edilip namaza tekbir ile başlanır. Yukarıda açıklandığı üzere ilk iki rekatı kılınarak oturulur. Bu, birinci oturuştur. Bunda yalnız “Tahiyyat” okunur. Ondan sonra üçüncü rekata kalkılarak yalnız besmele ile Fatiha sûresi okunur. Sönra “Allahu Ekber” denilerek rüku ve secdelere varılır. Ondan sonra oturulur ki, bu da son oturuştur. Bunda Tahiyyat ile Salâvatlar ve “Rabbenâ âtinâ” okunur, iki tarafa selâm verilir.
Akşam namazının farzında vaktin darlığından dolayı kısa sûreler okunur.
Akşam Namazının Sünnetine Gelince: Bu da: “Bu akşam namazının sünnetini kılmaya” diye niyet edilip tam sabah namazının sünneti gibi kılınır. Bu sünneti altı rekat olarak kılmak ise müstahabdır. Bu halde her iki rekatta bir selâm vermeli ve aynı şekilde her iki rekatı kılmalıdır. Bununla beraber dört rekatında bir selâm verilip ikindi namazının sünneti gibi de kılınabilir. Bu ziyade olan dört rekat namaza “Salât-ı Evvabîn” denir. Bunun çok sevabı vardır.
Tek başına akşam namazının farzını kılan kimse, onu sabah namazının farzı gibi aşikâre ile kılabilir.
Yatsı Namazları
Yatsı namazının ilk dört rekat sünneti, tamamen ikindi namazının dört rekat sünneti gibi kılınır. Dört rekat farzı da, tamamen öğle ve ikindi namazlarını farzları gibi kılınır. İki rekat son sünnetine gelince, bu da tamamen sabah ve akşam namazlarının iki rekat sünnetleri gibi kılınır. Yalnız niyetler değişir, yatsı namazının farzına ve sünnetine niyet edilir. Yatsı namazının son sünneti de, dört rekat olarak kılınabilir. Bu halde tamamen ilk dört rekat gibi kılınır. Bununla beraber iki rekatta bir selâm vermek sureti ile de kılınabilir. Bu takdirde her iki rekatın ka´desinde Tahiyyat ile salâvatlar ve “Rabbenâ âtinâ” duası okunur. Geceleyin kılınan nafile namazlarda daha faziletli olan, böyle iki rekatta bir selâm vermektir.
Tek başına namaz kılan kimse, yatsı namazının farzını sabah namazının farzı gibi namaz sûrelerini sesli okuyarak da kılabilir.
Vitir Namazı
Üç rekattan ibaret olan vitir namazı da şöyle kılınır: Önce o günün vitir namazını kılmaya niyet edilir. Sonra “Allahu Ekber” denilerek namaza başlanır. Sübhaneke okunduktan sonra “Eûzü Besmele” çekilerek Fatiha okunur. Arkasından bir miktar daha Kur´an-ı Kerim okunur. Açıklandığı şekilde rüku ve secdelere gidilir. Sonra ikinci rekata kalkılır ve yalnız besmele ile Fatiha sûresi ve bir miktar daha Kur´an-ı Kerim okunarak yine rüku ve secdelere varılır. Ondan sonra oturulur. Bu oturuş birinci ka´dedir. Bunda yalnız “Tahiyyat” okunur. Ondan Sonra “Allahu Ekber” denilerek üçüncü rekata kalkılır. Bunda da yalnız Besmele ile Fatiha ve bir miktar daha Kur´an-ı Kerim okunarak daha ayakta iken eller kaldınlıp “Allahu Ekber”diye tekbir alınır. Tekrar eller bağlanıp ayakta “Kunut” duası okunur. Sonra “Allahu Ekber” diye rüku ve secdelere gidilir. Ondan sonra oturulur. Bu da son oturuşdur. Bunda da bildiğimiz gibi Tahiyyat ile Salâvatlar ve “Rabbenâ âtinâ” duası okunarak iki tarafa selâm verilir.
İmam Şafiî´ye göre, vitirde Kunut duasını okumak, ramazanın son yarısına mahsustur ve rükudan kalkınca, okunur. Şafiî´lere göre vitir namazının en azı bir rekat, en çoğu da on bir rekattır.
Vitir Namazına Dair Bazı Meseleler
Vitir namazının bazı özellikleri vardır ki, bunları kısaca şöyle sıralayabiliriz:
1) Vitir namazı, yalnız Ramazan ayında cemaatla kılınır. İmam olan zat da üç rekatın hepsinde tekbirleri, tesmi´leri ve kıraatı aşikâre yapar:
Kunut duası imam ve cemaat tarafından gizlice okunur. Ramazan ayından başka günlerde ise, vitir namazını cemaatla kılmak mekruhtur.
2) Mesbuk olan kimse, imamla beraber Kunut duasını okur. Yetişememiş olduğu rekatları kaza edince, artık Kunut duasını okumaz. Mesbuk için ileride bilgi verilecektir.
3) Bir kimse vitir namazında şübhelenip üçüncü rekatta mı, yoksa ikinci rekatta mı olduğunu kestiremezse, bulunduğu rekatta Kunut´u okur. Rükudan ve secdelerden sonra kalkar bir rekat daha kılar, tekrar Kunut´u okur. Rüku ve secdelerden sonra “Teşehhüd”de bulunur. Selâm ile namazını tamamlar. Eğer birinci rekatta iken böyle şübheye düşse, üçüncü rekat olmak ihtimali olan her rekatta Kunut duasını okur.
4) Vitirden başka namazlarda Kunut duası okunmaz. Yalnız bir musibet ve belâ gibi hallerde sabah namazının farzında Kunut okunabilir.
(İmam Malik ve İmam Şafiî´ye göre, daima sabah namazlarının farzında rükudan sonra kavme halinde Kunut duası okunur. Bu Kunut, Malikî´lere göre müstahab, Şafiî´lere göre sünnettir.)
5) Sabah namazlarında Kunut duasını okuyan bir Malikî veya bir Şafiî´ye uyan bir Hanefî sükût eder, Kunut´u okumaz. Eğer okumak isterse gizlice okur.
6) Kunut duasını bilmeyen, yalnız “Rabbenâ âtinâ” âyet-i kerimesini okuyabilir üç defa “Allahümmağfırli” de diyebilir. Üç defa: “Ya Rabbî” demesi de caizdir.
[Sünnet olan Kunut duası şudur:
“Allahümme inna neste´înüke ve nestağfirüke ve nestehdîke ve nü´minü bike ve netübu ileyke ve netevekkelü aleyke ve nüsni aleykelhayre küllehü neşkürüke ve lâ neşkürüke ve nahleu ve netrükü men yefcürük. Allahümme iyyake na´budü ve leke nusalli ve nescüdü ve ileyke nes´a nahfıdü, nercu rahmeteke ve nahşa azabeke inneazabeke bilküffari mülhık.”
Anlamı:”Allah´ım! Biz senden bize yardım etmeni, bizi bağışlamanı, bize hidayet vermeni istiyoruz. Sana iman ediyoruz, sana tevbe ediyoruz, sana güveniyoruz, seni bütün hayırlarla övüyoruz, sana tevbe ediyoruz, sana şükrediyoruz, seni inkâr etmiyoruz. Sana isyan edip duranları hal´ederiz ve terk ederiz. (onlardan ilişiğimizi keseriz).Allah´ım! Biz ancak sana ibadet ederiz, senin rızan için namaz kılar ve secde ederiz. Senin rahmetine kavuşmak için koşarız ve çalışırız. Senin rahmetini umarız ve azabından korkarız. Muhakkak ki senin azabın kâfırlere erişecektir”.]
