58- Fıkhını Nakil Edenlerin Başlıcaları:
İmam Ahmed´in talebeleri çoktu. Bir kısmı ondan Hadis rivayet etti, bir kısmı da hem Hadis, hem fıkıh naklettiler. Bir kısmı da fıkıh rivayetiyle şöhret kazandılar. Minhecî Ahmed kitabı sahibi bunları sıralamış, fakat kesin bir sayı ve´rememiştir. Onların çoğunu zikrettikten sonra fıkıhtaki mertebelerini şöyle beyan eder:
«İçlerinden bir kısmı az, bir kısmı çok nakletmiş, onlar da aralarında derece derece, nakil hıfz bakımıdan Ahmed´e göre farklı. Çok nakil edenlerden bazıları: İbrahim Harbî, İbrahim b. Hâni,oğlu İshak, Ebû Talib Mişkâtî, Ebu Bekr Mervezi, Ebu Bekr Esrem, Ebu Haris Ahmed, İshak B. Mensur Kevseç, İsmail Salih!, Ahmed b. Muhammed Kehhâli, Ebû Muzaffer İsmail, Bişr b. Musa, Bekir b. Muhammed, Harbi Kirmâni, Hasan b. Sevvab, Hasan b. Ziyad, Ebu Davud Sicistâni, oğulları Abdullah, ve Salih, Abdullah Fevran, Abdülmelik Meymûnl, Fad! b. Ziyad, Ebû Bekr b. Muhammed b. ı-ıakem.Ferec b. Sabbah, Muhammed b. İbrahim, Müsenna b. Cami, Muhemna b. Yahya, Harun Cemmel, Yakub b. Bahtân, Ebû Sukr Yahya ve başkaları.»[1]
59- Bu fıkhın Başlıca Nakili Hellâl´dır:
İşte kitapta yer alan başılacaları bunlar. Biz bir veya birkaç mes´eie nakledeni zikredecek değiliz. Fıkhını, Hanbelilerin tabiriyle mes´eleleri nakledenleri anlatacağız. Hadis ravilerini de almayacağız. İmam Ahmed´in ilmini toplayan, ikinci tabaka alimlerinden Ebû Bekr Hal-lâl olduğunu görmekteyiz. Hanefi fıkhında İmam Muhammed b. Hasan, Mâliki fıkhında Sahnûn, Şafiî fıkhında Rabi´b. Süleyman ne ise Hanbeli fıkhında da Hallal´ın mevkii o dur. Ancak şu var ki, İmam Muhammed, Üstadı Ebû Hanife´yi gördü ve ondan ders aldı. Her ne kadar naklinde daha çok Ebû Hanife´nin baş talebesi imam Yusuf´a ve başkalarına dayanıyorsa da, kendisi de talebesidir. Ancak talebeliği uzun değil. Çünkü İmam Muhammed 18 yaşındayken Ebû Hanife hakkın rahmetine kavuştu. Bu yaştaki bir gencin, bu büyük fıkıh servetinin hepsini üstadından nakletmesi olamaz. Rabi´ b. Süleyman da öyle. O imam, Şafiî Mısır da bulunduğu zaman onun talebesidir, daha önce Mısır´a gelmeden de onunla görüştü, böylece o da ilmini doğrudan Şafiî den almıştır, arada vasıta yoktur.
HaMal´ın Sahnûne benzemesine gelince, ikisi de naklettikleri imamlarla görüşmüş değillerdir. Ancak Saehnûn´un nakil kaynağı ve araşıtrmast açık. O, Esed b. Fırat´ın, Ibni Kasım dan naklettiği Esediyye kitabını aldı. Müdevvena sahibi Abdurrahman b. Kasıma müracaat etti, öylece kitabı gayet dikkatli yazdı. Acaba Ebû Bekr Hallâl topladığı kitabı yazarken, bütün Hanbeli fıkhını şamil bir kitap varmtydı O böyle bir inceleme, araştırma yapabildi mi Ulema, çağlardan beri bunu söylemektedirler. Bize düşen, onların bu dediklerinin doğruluğunu tasdik etmektir. Umulur ki, bu çalışmamızla onları temize çıkarıp gönül rahatlığı verecek bir neticeye varırız ve yolu aydınlatırız.
Biz bu çalışmamızda, Hallâl´ın, İmam Ahmed´in fıkhı aldığı bazı zatları zikredeceğiz. Çok mes´ele nakledenleri anlatmakla yetineceğiz. Çünkü onları tanımakla, Ahmed´in talebelerinin meşhurlarını, fıkhını nesillere nakledenlerin çoğunu tanımış olacağız.
——————————————————————————–
[1] El-Minhecül-Ahmed FiTeracimi Ashabı Ahmed, s.338, Kahire Kütüphanesi Yazma. No.4723.
